از گذشته تا امروز انسان همواره تلاش کرده تا یک کالای با ارزش را واحد پول در تبادلات و معاملات خود قرار دهد. از مبادله کالایی تا سکه طلا و نقره و پولهای کاغذی و رسیدن به ارزهای دیجیتال که وارد اقتصاد و معاملات شدند. با گذشت زمان و با پیشرفت فناوری، دولتها توانستند یک واحد پولی معتبر با ویژگیهای نسبتا قابل قبول را جایگزین سیستم مالی قرار دهند و تحولی عظیم در اقتصاد هر کشور ایجاد کنند.
اکنون هر کشور برای خود یک واحد پولی دارد که معتبر و مورد قبول مردم و دولت است که به آن ارز فیات میگویند. در واقع ارز فیات همان پولی است که روزانه مورداستفاده قرار میگیرد. با وجودی که ارزهای دیجیتال جایگاه ویژهای پیدا کردند، اما هنوز هم یکی از پراستفادهترین ارزها، فیات است.
ارز فیات چیست؟
ارز فیات واحد پول رایج هر کشور است که بدون پشتوانه دولت و به تنهایی هیچ ارزش فیزیکی ندارد. بدین معنا که ذات ارز فیات مانند طلا، نقره و سایر کالاها گرانبها ارزشمند نیست به خودی خود تکهای کاغذ محسوب میشود. در واقع این اعتبار دولتها است که به تکههای کاغذی ارز فیات ارزش میبخشد.
ارزش فیات تابع دولت یا قانون کشور میباشد. این ارزها همان اسکناسهای رایج هستند که در تمام دنیا برای مبادلات اقتصادی و معاملات تجاری، خرید و فروش کالا و سرمایهگذاری مورداستفاده قرار میگیرند.
ارز فیات جایگزینی برای استاندارد طلا و پول کالایی است. کلمه فیات در معنا یعنی حکم شده و به همین دلیل که زیر نظر دولت و کنترل دولتهاست به آن فیات گفته میشود. ارز فیات امروزه از ارزهای اصلی در جهان حساب میشوند.
برای آشنایی با صرافیهای ارز دیجیتال مورد تأیید پلیس فتا روی لینک کلیک کنید.
مزایا و معایب ارز فیات
ارز فیات مانند دیگر پولها و ارزهای دیجیتال دارای معایب و مزایایی است که برای شناخت بهتر در زیر به بررسی آن پرداختهایم.
مزایای ارز فیات
مزایای ارز فیات شامل موارد زیر است:
- رایج و دردسترسبودن ارز فیات
ارز فیات در تمامی دنیا بهعنوان رایجترین ارز مورداستفاده قرار میگیرد. در دسترس بوده و در سراسر دنیا رایج است.
- عرضه ارز فیات نامحدود است
ارز فیات معمولا در سراسر کشور بهعنوان واحد پول برای تبادلات مورد قبول است. ارز فیات مورد اعتماد مردم هر کشوری است که به ثبات اقتصادی کمک میکند و از لحاظ عرضه محدودیتی ندارد.
- مبادله با ارز فیات آسان و راحت است
پول فیات تبادلات تجاری و تراکنشهای مالی را راحتتر کرده و از پیچیدگیهای مرتبط با تبادل با ارزهای خارجی جلوگیری میکند.
- هزینه کم و مقرونبهصرفه
هزینه چاپ و تولید پولهای کاغذی نسبت به طلا بسیار پایین است؛ بنابراین برای هر دولت مقرون به صرفه است.
- کنترل کامل دولت و نهادها روی آن
این موضوع شاید یکی از معایب فیات باشد، اما یک مزیت هم حساب میشود، زیرا اگر این کنترل روی ارز فیات بهدرستی انجام گیرد، باعث کنترل نرخ بهره، نرخ تورم و بهبود وضعیت اقتصادی میشود
- در همه جهان کاربرد دارد
در هر جایی میتوان از ارز فیات استفاده کرد بهشرط تبدیلکردن آن به ارزهای دیگر، چون ارز فیات مورد پذیرش جهانی است.
- انعطافپذیر و پاسخگو
یکی از دلایلی که دولتها از ارز فیات بهجای هر گونه ارزی استفاده میکنند انعطافپذیری بیشتر پول فیات است که با حمایت از عرضه پول دولت به رشد اقتصادی یا رکود واکنش بهتری نشان دهد.
- ذخیره آن آسان است
بر خلاف طلا و نقره و یا هر کالایی ذخیره ارز فیات خیلی آسانتر است و میتوان آن را بهراحتی در بانک و یا موسسهای ذخیره کرد.
معایب ارز فیات
ارزهای فیات دارای معایبی هستند که در ادامه آن را مورد بررسی قرار دادهایم.
- تورم ایجاد میکند
اگر حکومت بیش از حد پول را چاپ و آن را به اقتصاد وارد کند، ممکن است تورم افزایش یابد و ارزش پول فیات کاهش یابد.
- وابسته به دولت است
استفاده از ارز فیات به معنای وابستگی به تصمیمات و عملکرد حکومت است. اگر حکومت ناکارآمد یا ناپایدار باشد، ممکن است شهروندان تحتتأثیر قرار گیرند؛ زیرا این پول ارزش ذاتی ندارد و پشتوانه آن اقتصاد یک کشور است.
- محدودیت در تبادل با دیگر کشورها
پول فیات ممکن است در تبادل با کشورهای دیگر محدودیتهایی داشته باشد و کشورها برای تبادل با سایر ارزهای خارجی با مشکل مواجه شوند و همین امر محدودیت ایجاد میکند.
- خطر افت ارزش و کاهش آن
اگر اعتماد به دولت و سیاستهای پولی آن زیر سؤال برود، ممکن است ارزش پول فیات کاهش یابد و افراد به دنبال ارزهای دیگر برای حفظ دارایی خود باشند. به دنبال این اتفاق اقتصاد کشور دچار ضربه شدیدی خواهد شد و حتی ممکن است دچار سقوط شود.
- غیرقابلپیشبینی و کنترل دولت و نهادها روی آن
به دلیل کنترل بیشتر نهادهایی مانند بانک مرکزی و دولتها روی ارز فیات، ارزشِ آن به تصمیم آنها وابسته میشود و در موقع ضروری مانند کنترل کسری بودجه یا تورم، یک اقتصاد رکودی یا تورمی ایجاد کند و ارزشِ آن بهصورت کاملاً غیرقابلپیشبینی افزایش یا کاهش مییابد.
- تاریخ و پیشینه تاریک آن
از گذشته تا امروز تعداد زیادی از کشورها تنها به ارز فیات تکیه کردند و در نتیجه مطلوبی نداشته و باعث کاهش و افت ارزش فیات شده و یا اقتصاد آن دولت نابود شده است.
تفاوت ارز دیجیتال با ارز فیات
رویارویی ارز دیجیتال و ارز فیات یکی از مباحث جذاب روز است و اقتصاددانان و علاقمندان زیادی را به خود مجذوب کرده است. بطور کلی استفاده از “پول” و نگهداشت آن میتواند دلایل مختلفی داشته باشد. پس نیاز خود را در نظر گرفته و به بررسی تفاوتهای رمزارزها و ارزهای فیات بپردازیم:
- پول فیات توسط دولت و بانک مرکزی هر کشور کنترل میشود و متمرکز است، اما روی ارز دیجیتال از سوی هیچ دولتی کنترلی وجود ندارد و این ارز بهصورت غیرمتمرکز ارائه میشود.
- دولت از طریق بانک مرکزی پول فیات را به هر اندازه و در هر زمان بخواهد چاپ میکند، اما ارزهای دیجیتال در مقدار محدود تولید شده و هماهنگ باعرضه و تقاضا هستند.
- ارزهای دیجیتال داراییهای هر فرد را پنهان میکند و دولت نمیتواند از میزان دارایی دیجیتال افراد آگاه شود و تمامی دارایی فرد بر بستر بلاکچین مخفی میماند، اما پول فیات در حساب بانکی افراد است و بانک اطلاعات هر فرد و میزان سرمایه اشخاص را بطور مشخص و علنی در دسترس دارد و از همین طریق دولت میتواند روی دارایی هر فرد مالیات بگیرد.
- زمانی که تراکنش ارز دیجیتال ثبت شود دیگر امکان برگشت ندارد، اما برای پول فیات امکان بازگشت تراکنش وجود دارد.
- تراکنش ارز دیجیتال بهصورت ناشناس است و نمیتوان آن را ردیابی کرد، اما تراکنشهای پول فیات بهآسانی قابلردیابی است.
- بانک هر زمان که بخواهد میتواند تراکنش پول فیات شما را متوقف کند، اما در ارز دیجیتال این کار غیرممکن است.
- پول فیات به شکلی فیزیکی در دسترس است؛ اما ارز دیجیتال به همان شکل دیجیتال وارد معامله میشود.
- پول فیات پیرو قانون دولت و کشور است؛ اما ارز دیجیتال در بستر دولت و کشور پشتوانه قانونی ندارد.
- استفاده از پول فیات بستگی به مرزهای جغرافیایی دارد، اما ارز دیجیتال محدودیت مرزی ندارد و در سراسر دنیا قابلقبول است.
- ارزهای دیجیتال به دلیل استفاده از سیستم رمزنگاری امنیت بالایی دارد، اما امکان جعل پول فیات و سرقت آن زیادتر است.
به طور کلی ارز فیات دارای معایب و مزایایی است که در برخی موارد استفاده از آن را توجیهپذیر و در برخی موارد استفاده از آن را غیر منطقی میکند. تشخیص بر عهده جامعه و چرخههای اقتصادی است که آینده تقابل میان ارزهای فیات و ارزهای دیجیتال چگونه رقم میخورد.
عوامل موثر بر ارزش ارز فیات
ارزش ارز فیات یک موضوع پیچیده است که تحت تاثیر مجموعه عوامل مختلفی قرار میگیرد. درک این عوامل به سرمایهگذاران و فعالان اقتصادی کمک میکند تا تصمیمات آگاهانهتری در مورد معاملات ارزی خود اتخاذ کنند. ارزش ارز فیات به طور مستقیم توسط هیچ کالایی مانند طلا یا نقره پشتیبانی نمیشود، و در عوض، ارزش آن از عوامل مختلفی سرچشمه میگیرد.
چرا ارز فیات ارزشمند است؟
ارز فیات به دو دلیل ارزشمند است، اول، موجب استقلال کشوری است که این ارز را تولید، مدیریت و عرضه میکند و در وهله دوم، موجب قدرت دولت یا بانک مرکزی کشوری است که مسئول تنظیم میزان عرضه این ارزها و اجرای سیاستهای پولی است. اگر یک کشور دارای اقتصاد قدرتمندی باشد و قادر به مدیریت مناسب ارزش پول فیات خود است.
سیاستهای پولی موثر بر بر ارزش پول ملی
بانکهای مرکزی با اعمال سیاستهای پولی مانند افزایش یا کاهش نرخ بهره، میتوانند بر عرضه پول و به تبع آن، ارزش ارز فیات تاثیر بگذارند. به طور کلی، افزایش نرخ بهره باعث افزایش ارزش ارز فیات و کاهش نرخ بهره، باعث کاهش ارزش آن میشود.
از سیاستهای پولی-ارزی کشورها و بهخصوص بانک مرکزی هر کشور میتوان به ارائه انواع وام در حجمهای گوناگون، چاپ بیرویه پول، معاملات نادرست و… اشاره کرد.
تاثیر ثبات اقتصادی بر ارزش پول ملی
یک اقتصاد قوی و با ثبات، تقاضا برای ارز آن کشور را افزایش میدهد و به نفع ارزش آن خواهد بود. در مقابل، بیثباتی اقتصادی، تورم بالا و ریسکهای سیاسی، میتوانند به کاهش ارزش ارز منجر شوند. این مشکل میتواند بر اساس تصمیمات سیاسی-اقتصادی نادرست داخلی و یا فشارها، تحریم و هرگونه عوامل خارجی دیگر پدید آید.
دولتها با حفظ انضباط مالی و پرهیز از کسری بودجه، میتوانند به ثبات اقتصاد پولی کمک کنند. کسری بودجه میتواند منجر به افزایش تورم و بیثباتی اقتصادی شود.
عرضه و تقاضای پول فیات
همانند هر کالای دیگری، ارزش ارز فیات نیز تحت تاثیر تقاضا و عرضه در بازارهای جهانی قرار میگیرد. بطور کلی:
اگر عرضه پول افزایش یابد، در حالی که تقاضا ثابت بماند، ارزش ارز فیات کاهش مییابد. این به دلیل آن است که با افزایش پول در گردش، هر واحد پول قدرت خرید کمتری خواهد داشت.
اگر تقاضا برای پول افزایش یابد، در حالی که عرضه ثابت بماند، ارزش ارز فیات افزایش مییابد. درواقع با افزایش تقاضا برای پول، مردم حاضرند برای هر واحد معاملاتی پول بیشتر بپردازند.
اثرگذاری نرخ تورم بر ارزش پول فیات
تورم به معنای افزایش سطح عمومی قیمتها در یک اقتصاد است. تورم بالا میتواند ارزش ارز را به مرور زمان کاهش دهد، زیرا قدرت خرید افراد جامعه با استفاده از ارز ملی مذکور را پایین میآورد. مشابه با مورد قبل: با افزایش تورم، قدرت خرید پول ملی کاهش مییابد. به این معنی که مردم با مقدار ثابت پول، میتوانند کالاها و خدمات کمتری را خریداری کنند.
تاثیر عوامل خارجی بر ارزش ارز فیات
در دنیای به هم پیوسته امروز، ارزش پول فیات نه تنها در داخل مرزها، بلکه تحت تاثیر عوامل خارجی متعددی نیز قرار میگیرد. گویی پول فیات، نغمهای از یک سمفونی جهانی را مینوازد که نوازندگان آن، پدیدههای اقتصادی و سیاسی در سراسر جهان هستند.
عواملی مانند قیمت نفت، بلایای طبیعی، جنگها و تنشهای ژئوپلیتیکی، میتوانند به طور غیرمستقیم بر ارزش ارزها تاثیر بگذارند. از طرفی رشد اقتصادی جهانی، میتواند به افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات و به تبع آن، به افزایش قیمتها در جهان منجر شود. این موضوع، میتواند ارزش پول ملی کشورهای صادرکننده کالاها و خدمات را افزایش دهد.
کشورهایی که اقتصادی متنوع دارند، در برابر شوکهای خارجی مانند نوسانات قیمت نفت و بلایای طبیعی، مقاومت بیشتری دارند.
تاثیر روانشناسی بازار بر ارزش پول فیات
گاهی اوقات، نوسانات ناگهانی در ارزش ارزها، نه به دلیل عوامل اقتصادی بنیادی، بلکه به دلیل روانشناسی بازار و رفتارهای سفتهبازانه اتفاق میافتد. انتظارات مردم از آینده اقتصادی یک کشور، میتواند بر ارزش ارز آن تاثیر بگذارد. اگر مردم انتظار تورم بالا یا بیثباتی اقتصادی را داشته باشند، ممکن است تقاضا برای ارز آن کشور کاهش یابد و به تبع آن، ارزش آن نیز پایین بیاید.
تاریخ به وجود آمدن ارز فیات
پیدایش ارزهای کاغذی اولین بار از کشور چین شروع شد. آنها در قرن یازدهم نوعی ارز کاغذی چاپ کردند که تحت کنترل دولت بود و ارزش آن به طلا، نقره یا ابریشم وصل میشد. بعدها در قرن هفدهم بعضی از کشورهای اروپایی تصمیم به استفاده از ارز فیات گرفتند که موفقیتی نداشت.
حدود ششصد سال بعد، بانک استکهلم، نخستین بانک مرکزی جهان، شروع به انتشار ارز فیات و بیپشتوانه کرد. این پروژه نیز با شکست همراه شد.
در نهایت در سال ۱۹۷۱ رئیسجمهور وقت امریکا پول فیات را بهصورت رسمی جایگزین استاندارد طلا کرد و در نتیجه ارز فیات بدون هیچ پشتوانه ایجاد شد و در سراسر دنیا رشد کرد و امروز تبدیل به پول رایج و معتبری در هر کشور شده است. به طو مثال ریال ایران، پوند انگلستان و و دلار آمریکا ارز فیات هر کشور هستند.
به نقل از وبسایت بریتانیکا در خصوص ارزهای فیات
پول فیات، در معنای وسیع، همه انواع پولی است که به موجب فرمان دولتی یا فیات به صورت قانونی به عنوان پول نقد در می آید. با این حال، این اصطلاح معمولاً برای پولهای کاغذی قانونی یا سکه هایی که ارزش اسمی آنها بسیار فراتر از ارزش کالایی است و قابل بازخرید در طلا یا نقره نیستند، اختصاص دارد.
علت جایگزینی پول فیات در ازای استاندارد طلا
درگذشته اکثر کشورها از طلا بهعنوان پشتوانه برای پولهای کاغذی استفاده میکردند. در این سیستم باتوجهبه میزان اندوختهٔ طلا در خزانهٔ ملی هر کشور، امکان ورود ارز جدید و تغییر ارزش آن وجود داشت و هر کشور فقط متناسب با میزان ذخیرهٔ طلا، میتوانست ارز جدید تولید و وارد چرخهٔ اقتصادی کشور کنند.
پس از ورود ارز فیات، دولت کنترل بیشتری روی میزان تولید ارز جدید و نحوهٔ ارزشگذاری روی پول ملی کشور دارند برای همین در زمان بحرانها و شرایط مختلف اقتصادی، این امکان را به بانکهای مرکزی میداد تا با کاهش یا افزایش ارزش پول شرایط را راحتتر کنترل کنند.
خلاصه مقاله تفاوت ارز فیات و ارز دیجیتال
اگرچه با پیشرفت فناوری و ورود ارزهای دیجیتال و پیداکردن جایگاهی مناسب در اقتصاد جهانی، اما هنوز هم ارز فیات رایجترین سیستم مالی در تمام دنیاست. دلار، پوند و یورو باتوجهبه کشورهای چاپکننده آنها که همگی اقتصادهای قدرتمندی دارند و مهمترین اصل فعالیتهای اقتصادی در دنیا هستند.
ارز فیات به دلیل داشتن ویژگیهایی که دارد مورداعتماد مردم و دولتهاست و در چرخه اقتصاد هر کشور با ارز فیات میچرخد و استانداردی برای پول در همه نقاط جهان است.